Jak Wspierać Małe Umysły? – Zdrowie psychiczne dzieci to nasza wspólna odpowiedzialność
Na zeszłotygodniowej konferencji „Zdrowie psychiczne dzieci i młodzieży – wspólna sprawa i zespołowa praca inwestycją w przyszłość” w Kielcach wspólnie z uczestnikami zgłębialiśmy kluczowe zagadnienia dotyczące zdrowia psychicznego dzieci i nastolatków. Nasz psychoterapeuta oraz założyciel firmy Dolnośląska Akademia Rozwoju i Psychoterapii, Mirosław Schön, został zaproszony, by omówić, w jaki sposób szkoła i najbliższe otoczenie mogą wspierać młodzież, aby zapobiegać pogorszeniu ich kondycji psychicznej. Rozmawialiśmy również o tym, jak reagować, gdy zauważymy pierwsze objawy zaburzeń psychicznych u dzieci i młodzieży.
Chociaż głównymi odbiorcami konferencji byli nauczyciele i nauczycielki, omawiane tematy są istotne dla każdego, kto ma kontakt z młodymi ludźmi. Dlatego postanowiliśmy podzielić się najważniejszymi wnioskami, aby każdy mógł skorzystać z zaprezentowanej wiedzy.
Nie ma profilaktyki bez balansu
W relacjach z dziećmi i młodzieżą warto zwracać uwagę na cztery filary zdrowia psychicznego: ciało, szkoła/praca, relacje interpersonalne oraz relacja intra-personalna. Idealny balans między tymi obszarami to:
- 8 godzin przeznaczonych na zdrowie fizyczne – sen, aktywność fizyczną i zdrowe odżywianie.
- 8 godzin na rozwój umiejętności i talentów oraz wykonywanie obowiązków, które uczą samodzielności i odpowiedzialności.
- 8 godzin na relacje interpersonalne (rodzina, przyjaciele) oraz relacje intra-personalne (kontakt z własnymi emocjami, rozwój duchowy i praca nad „prawdziwym JA”).
W praktyce często zdarza się, że któryś z tych obszarów jest zaniedbywany lub jeden dominuje kosztem pozostałych. Przykładem może być ktoś, kto poświęca cały czas na pracę, zaniedbując zdrowie fizyczne i relacje, albo osoba, która skupia się wyłącznie na innych, zapominając o własnych potrzebach.
Kiedy dostrzegamy u młodego człowieka zachwianie równowagi, warto pokierować go na aktywności, które rozwijają pozostałe obszary zdrowia psychicznego.
Dzieci i młodzież uczą się najwięcej poprzez obserwację dorosłych, dlatego dobrze jest również przeanalizować własny balans między tymi elementami. Jeśli zauważymy u siebie zaniedbania, możemy wspólnie z dzieckiem opracować plan działania, który pomoże osiągnąć równowagę i jednocześnie wzmocni naszą relację.
Jeżeli trudno nam określić konkretne działania, warto skorzystać z konsultacji psychoterapeuty, który pomoże wypracować skuteczne strategie na poprawę zdrowia psychicznego.
Każdy z nas może być interwentem kryzysowym
Pierwsza pomoc psychologiczna lub interwencja kryzysowa może brzmieć groźnie, a wiele osób kojarzy ją wyłącznie z profesjonalną pomocą psychoterapeutów. Tymczasem zanim osoba w kryzysie zwróci się do specjalisty, często dzieli się problemem z najbliższymi – przyjaciółmi, rodziną czy kolegami z klasy.
Dlatego ważne jest, aby każdy z nas poszerzał swoją wiedzę na temat pierwszej pomocy psychologicznej. Według raportu „Rozmawiaj z klasą. Zdrowie psychiczne uczniów i uczennic oczami nauczycieli i nauczycielek”, nawet rówieśnicy mogą stanowić pierwszą linię wsparcia w sytuacjach kryzysowych. Niezwykle istotne jest jednak, aby młodzież rozumiała, co leży w ich kompetencjach, a kiedy powinni szukać pomocy dorosłych lub specjalistów.
Warto pamiętać, że pomaganie innym nie może odbywać się kosztem naszego zdrowia psychicznego. Zanim zaoferujemy wsparcie, upewnijmy się, że dysponujemy odpowiednią wiedzą i zasobami. Wczesna interwencja od osób z otoczenia może często zapobiec pogłębieniu problemu i sprawić, że pomoc specjalisty nie będzie konieczna.
Model RAPID rekomendowany przez WHO
Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) rekomenduje model pierwszej pomocy psychologicznej RAPID, który składa się z pięciu kroków. Znajomość tego modelu może pomóc każdemu, nie tylko profesjonalistom, udzielać skutecznej pomocy osobom w kryzysie.
Kroki modelu RAPID:
- Aktywne słuchanie (R – Reflective Listening)
- Analiza potrzeb (A – Assessment of Needs)
- Priorytetyzacja działań (P – Prioritization)
- Interwencja (I – Intervention)
- Zakończenie (D – Disposition)
Przyjrzyjmy się każdemu krokowi z bliska.
- Aktywne słuchanie polega na słuchaniu bez oceniania i filtrowania cudzych słów przez nasze wartości i przekonania. Każdy z nas postrzega świat inaczej, dlatego ważne jest, aby nie narzucać własnych poglądów osobie, która dzieli się swoimi problemami. Podczas rozmowy zwracajmy uwagę na:
- Reakcje ciała – np. napięcie w szczęce lub pięściach. Zauważenie tych sygnałów pozwoli nam wrócić do uważnego słuchania.
- Nasze myśli – jeśli złapiemy się na tym, że w głowie formułujemy odpowiedź, zanim rozmówca skończy mówić, warto świadomie wrócić do aktywnego słuchania.Co można powiedzieć zamiast udzielania rad? Oto kilka sugestii
- „Dziękuję, że podzieliłeś/aś się ze mną swoimi przemyśleniami. Wspólnie znajdziemy wyjście z tej sytuacji.
- „To bardzo odważne, że o tym opowiedziałeś/aś. Czy mogę jakoś Cię wesprzeć?”
- „Nie wyobrażam sobie, przez co przechodzisz, ale jestem z Tobą. Możesz na mnie liczyć.
- Analiza potrzeb – Po aktywnym wysłuchaniu możemy, za zgodą rozmówcy, wspólnie określić, jakie są jego najważniejsze potrzeby w danym momencie.
- Priorytetyzacja działań – Wybieramy najważniejszą potrzebę i ustalamy konkretne działania, które pomogą ją zaspokoić.
- Interwencja – Wdrażamy ustalone działania, np. kontaktujemy się ze specjalistą lub wprowadzamy nowe nawyki.
- Zakończenie – Na początku wsparcia warto określić jego czas trwania. Po upływie tego okresu omawiamy postępy i świętujemy osiągnięte efekty.
To wszystkie najważniejsze wnioski z konferencji „Zdrowie psychiczne dzieci i młodzieży – wspólna sprawa i zespołowa praca inwestycją w przyszłość”. Mamy nadzieję, że dzięki szerzeniu wiedzy o profilaktyce zdrowia psychicznego i pierwszej pomocy psychologicznej coraz więcej osób będzie gotowych wspierać dzieci i młodzież.
Życzymy nam wszystkim, abyśmy potrafili udzielać potrzebnego wsparcia zarówno innym, jak i sobie samym.
Dolnośląska Akademia Rozwoju i Psychoterapii
PS. Nasz prelegent miał również okazję wypowiedzieć się dla stacji EMKielce i Radio Kielce.
Poniżej linki do artykułów.
Zdrowie psychiczne dzieci to nasza wspólna sprawa
Coraz więcej dzieci boryka się z problemami psychicznymi